Ellen de Vries over postkoloniale verhoudingen
door Glenn Truideman
Dit boek [Mediastrijd om Suriname] gaat over de postkoloniale verhoudingen tussen Suriname en Nederland, afgebakend in een bepaalde periode. Hierbij wordt uitgegaan van beeldvorming over de verhoudingen. Hoe en onder welke omstandigheden kwamen die beelden tot stand? En hoeveel macht hebben de media? Het boek is geschreven door Ellen de Vries en is een bewerking van haar proefschrift. De Vries, zelf journalist geweest, heeft niet alleen geschreven vanuit haar studeerkamer. Verschillende keren is ze in Suriname geweest, met name bij een zitting van het acht december strafproces.
Monument voor de revolutie in Totness, Coronie. Foto © Michiel van Kempen
Na de Decembermoorden werd de ontwikkelingshulp opgeschort. Daarover heerste er strijd tussen Suriname en Nederland. Maar de strijd tussen beide landen leek zich ook naar de pers te verplaatsen in een woordenstrijd. De studie van Ellen de Vries heet Strijd om de media. Van mythemakers tot nieuwsverduisteraars, en bestrijkt de periode 1980-1992. ‘Mythemakers’ slaat dan op de verwijten dat de Nederlandse media Ronnie Brunswijk tot een held hebben gemaakt. ‘Nieuwsverduisteraars’ verwijst naar het rooms-katholieke weekblad Omhoog dat een kritische rubriek had die ging over nieuwsverduistering door de regering van Suriname.
De studie is zeer gedetailleerd en laat aan de hand van zes cases zien hoe de berichtgeving van beide zijden (Nederland en Suriname) geschiedde. Veelal gaat de schrijfster uit van de zogeheten ‘Framing theorie’. Bij mediaframe is er sprake van berichtgeving over een bepaald onderwerp die steeds vanuit hetzelfde perspectief plaatsvindt. Doordat journalisten zaken steeds vanuit eenzelfde invalshoek interpreteren, ontstaat er een beeld rond een nieuwsitem dat zichzelf steeds opnieuw bevestigt. Een goed voorbeeld is het frame rondom Ronnie Brunswijk en zijn Jungle Commando. (Bouterse: ‘Er is grootscheepse campagne gevoerd tegen ons land en tegen de regering vanuit de Nederlandse media. Die campagne heeft ten doel om een verminkt beeld te geven van alles wat in ons dierbaar land gebeurt’ (p.185). Anderzijds was de berichtgeving vanuit Surinaamse zijde omhuld met censuur. Mediaframe is dus de manier waarop een onderwerp wordt gepresenteerd en geïnterpreteerd. Journalisten worden bij dit proces (framebuilding) zelf ook beïnvloed, deels door de keuze van de informatiebron. Een mediaframe bepaalt vervolgens vanuit welk perspectief de luisteraar, kijker, lezer een bericht interpreteert.
Ronnie Brunswijk als Robin Hood (framing).
De Surinaamse situatie was er een van censuur. Slechts de Ware Tijd, de SRS en de STVS functioneerden. Het gevolg was dat de berichtgeving over de politiek in alle drie de media hetzelfde was. Hiermee waren de media, als spreekbuis van de regering, onbetrouwbaar geworden voor de consument. Men hunkerde naar nieuws. Radio Nederland Wereldomroep, die veel over de situatie in Suriname publiceerde, inclusief het ‘Bladenoverzicht’, sprong in het gat. Daarom werd middels een fluitsignaal van Telesur deze zender gestoord. Radio Nederland bood tegenwicht. Ze bracht berichten die niet gehoord mochten worden. Radio Nederland werd beschouwd als een betrouwbare bron (soms een ‘mythemaker’?). En zo drong, via de omweg van de Wereldomroep van Nederlandse journalisten, de berichtgeving over Suriname binnen. De Nederlandse media werd eenzijdige berichtgeving verweten door de Surinaamse overheid. De Vries gaat in op de vraag of dat beeld klopt. De Nederlandse situatie was er een waarin de Nederlandse media vrij zijn in hun nieuwsgaring en interpretatie. De voorbeelden waarin dit tot uiting komt zijn te lezen in gedeelten uit het boek waarin Nederlandse journalisten aan het woord komen en hun mening geven over de berichtgeving met betrekking tot Suriname.
Op pagina 209 wordt tevens een ander beeld van de Nederlandse journalisten geschetst, met het geval Pokigron uit 1987 (kort voor het referendum voor een nieuwe grondwet). Het SNA (Surinaams Nieuws Agentschap) en de NVD hadden een bericht uitgegeven dat het nationaal leger een terroristennest bij Pokigron had uitgeroeid. Het Jungle Commando ontkende en deelde mee dat het leger een moordpartij onder de bewoners had aangericht. Nederlandse journalisten mochten ‘embedded’ (onder begeleiding van de militairen) mee naar Pokigron. Ze publiceerden daarna dat het bericht van het JC niet waar was.
Shankar “geduldig wachtend” bij het Haagse torentje. (framing)
Zo beschouwd geeft Mediastrijd om Suriname ook een aardige inkijk in zowel de berichtgeving vanuit Suriname als vanuit Nederland. Het boek geeft ook een goed beeld van zowel de Nederlandse als de Surinaamse omstandigheden waarin nieuws gemaakt wordt, ook rijkelijk geïllustreerd met foto’s. Het meest opvallend blijft de foto van ex-president Shankar die, wachtend buiten in de decemberkou in een veel te grote jas, door premier Lubbers ontvangen moest worden. Deze foto heeft een grote rol gespeeld in de verdere invloed van de militairen op de Surinaamse politiek. Deze foto gaf aanleiding tot vele interpretaties van de verhoudingen niet alleen in de Surinaamse politiek maar ook die van Suriname en Nederland. Wat was de bedoeling van de maker van de foto? Waarom koos hij voor deze foto? Hoelang moest Shankar wachten? Een voorlichter had deze foto nooit toegestaan. Maar de regering Shankar gaf weinig tot niets om voorlichting.
Als lezerseditie hoefde de studie volgens mij niet zo uitgebreid (366 pagina’s) te zijn. Maar anderzijds is het door het grote aantal bronnen heel handig voor onze journalisten die verder willen graven in een bepaald onderwerp en tijdperk. Het boek is juist vanwege de zes casestudies zeer actueel en biedt een blik op de journalistiek gedurende die tien jaar. Het acht december strafproces is nog gaande. De volledige uitvoering van het Moiwanavonnis (2005) van het Inter Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens laat nog op zich wachten. Voor onze journalisten de vraag: Welke les valt er te leren uit deze periode? Een aanrader!
Ellen de Vries: Mediastrijd om Suriname. Van mythemakers tot nieuwsverduisteraars (1980-1992). Zutphen: Walburg Pers (2017). ISBN 978 9 462 491 700
RSS
Facebook
Twitter
