Gewoon Marcel
door Els Moor
De tentoonstelling van het recente werk van kunstenaar Marcel Pinas is tot 30 oktober nog te zien in Moengo. Van 21 tot en met 28 juni 2011 stond de expositie op het KKF-terrein in Paramaribo. Tijdens de opening werd het boek marcel pinas, artist, more than an artist gepresenteerd. Het is een groot, stevig boek dat veel foto’s bevat van werk van Marcel Pinas en van zijn artistieke activiteiten met de jeugd van Moengo en omgeving, zijn geboortestreek. Zoals de titel al laat zien is het boek geschreven in het Engels, maar achterin staan de vertalingen van de teksten in het Nederlands.
artist, more than an artist, het is een merkwaardige titel. Als je het boek hebt doorgebladerd wordt het duidelijk: Marcel is een artiest, met een grote creativiteit en bekendheid tot ver over de grenzen, maar tegelijkertijd is hij de promotor van zijn eigen cultuur in een moderne vorm en beseft hij wat de functie van kunst gebaseerd op de eigen cultuur kan betekenen voor de marronjongeren en met name de Okanisi (Aucaners). Uit de inkomsten die hij verwerft door middel van exposities in het buitenland en extra activiteiten, zoals een restaurant in Moengo en de verkoop van kunstproducten, kan hij een project draaien in zijn geboortestreek. In het voormalige bedrijfsgebouw van Suralco is nu de Tembe Art Studio (TAS), waar dagelijks lessen gegeven worden in kunst aan studenten tussen de 8 en 18 jaar. Is hij ‘more than an artist’ of niet?
Behalve een kort voorwoord van H.E. Lamur bestaat de tekst in het boek vol afbeeldingen uit drie essays. Ik heb ze gelezen in de Nederlandse vertaling achterin het boek en geef dus de Nederlandse titels: ‘Marcel Pinas kunstenaar, meer dan een kunstenaar’ is van kunsthistoricus Rob Perrée die in Amsterdam en New York werkt. ‘Marcel Pinas is een Marron’ is van Alex van Stipriaan, hoogleraar Caraïbische geschiedenis en ‘De toekomst bewaren. Hedendaagse ironieën’ van de Trinidadiaanse kunstenaar en auteur Christopher Cozier. Dat deze laatste een plaats gekregen heeft, maakt het boek meer Caraïbisch en dat is heel goed. Jammer vind ik het dat juist dit artikel, dat een interessant thema behandelt, moeilijk is, te intellectualistisch voor een groot publiek. Boven het korte ‘Voorwoord’ van H.E. Lamur staan bij zijn naam zijn titels, Prof. Dr. Bij de twee andere auteurs alleen hun naam. Liever alle drie zonder titels. Dat past ook bij de eenvoud van Marcel Pinas! Het zou verrassend geweest zijn als het artikel over de Marrons door een Marron geschreven zou zijn in plaats van door een Nederlandse wetenschapper. Had André Pakosie dat niet kunnen doen? Of via een interview met een van de orale ‘historici’ van de Marrons, die voorkomen in het onlangs bij KITLV verschenen boek van H.U.E. Thoden van Velzen en Wim Hoogbergen, Een zwarte vrijstaat in Suriname. De Okaanse samenleving in de achttiende eeuw.
Het artikel van Rob Perrée is informatief en duidelijk. Hij behandelt de ontwikkeling van Marcel Pinas als kunstenaar. Hierin is de periode van 1997-1999, toen hij studeerde aan het Edna Manley College te Kingston, Jamaica van doorslaggevend belang voor de eigenheid van zijn werk, gebaseerd op de eigen cultuur. Tevoren op het Nola Hatterman Instituut was de opleiding veel traditioneler, uitgaande van westerse kunstopvattingen en Pinas’ werk was in die tijd vrij traditioneel. Na Jamaica werd zijn werk steeds experimenteler. Het experiment vanuit de eigen traditie. De installaties van typisch Aucaanse onderwerpen vormen daar een sterk voorbeeld van. Zijn werk verwijst ook duidelijk naar de recente geschiedenis en de actualiteit in Suriname. Bij 30 jaar onafhankelijkheid stonden er reuze-kokulampu bij Fort Zeelandia, symbool van energie en veel warmte, een oproep dus tot de gezamenlijkheid die noodzakelijk is bij het realiseren van onafhankelijkheid. De plaats van de lampen is ook veelzeggend: licht in de duisternis, vlakbij de plaats waar in 1982 moorden plaatsvonden op 15 tegenstanders van het toenmalige regime. Ook bij het dorp Moi Wana, waar in 1986 tijdens de Binnenlandse Oorlog veel onschuldige mensen omkwamen door geweld, staat een herdenkingsmonument van Marcel Pinas. Het is een eerbetoon voor de slachtoffers en gelijk een aanklacht, schrijft Perrée terecht.
‘Kibi wi koni’uit 2008 noemt Perrée een fascinerend werk. Een installatie met honderden flessen in kleurige doeken, geplaatst voor een zwarte achtergrond waar zwarte figuurtjes naar beneden hangen. Sterke symboliek: de zwarte figuurtjes maken de slavernij concreet in een kunstwerk, de flessen verbeelden de kleurrijke marroncultuur en verwijzen ook naar geneeskrachtige vloeistoffen. Veel aandacht besteedt Perrée aan de sociaal-culturele activiteiten van Marcel Pinas. De TAS noemt hij ‘indrukwekkend’. De conclusie van deze auteur is dat Pinas niet alleen een geëngageerde en sociaal werkende kunstenaar is, maar dat hij ook openstaat voor internationale ontwikkelingen op kunstzinnig gebied. Maar hij laat zich nooit erdoor beperken. Hij gebruikt alle mogelijke middelen om zijn ideaal naderbij te brengen.
‘Marcel Pinas is een Marron’ geeft informatie over de geschiedenis van de Marrons, hun religie en cultuur en vooral hun kunstenaarschap. Een belangrijk gegeven in dit artikel is dat weggelopen slaven van verschillende Afrikaanse volken in het Surinaamse binnenland zes nieuwe volken zijn gaan vormen met als grootste de Saamaaka ( Saramakaners) en de Okanisi of Dyuka ( Aucaners), die tezamen een nieuw geheel werden in de Surinaamse cultuur. Sterk is het antwoord van Marcel Pinas op de vraag van Alex van Stipriaan of hij misschien de nieuwe Afaka is (de ontwerper van een eigen schrift voor zijn volk, E.M.) ‘nee, ik ben Marcel Pinas, maar ik maak gebruik van dingen die de voorouders hebben gebruikt en daarmee maak ik iets nieuws, het is uniek, origineel…ik wil dat we weer trots zijn.’ Alex van Stipriaan geeft in zijn artikel veel bekende informatie over de Marrons, maar geen uitleg over Afaka en zijn Afakaschrift uit 1908, terwijl de binnenkant van de kaft van het boek en de bijbehorende pagina’s volstaan met Afakaschrift met de vertaling in het Aucaans in gewoon schrift eronder.
Het derde artikel, ‘De toekomst bewaren. Hedendaagse ironieën’ is meer vanuit universeel en in het bijzonder Caraïbisch perspectief geschreven. Hij vertelt hoe hij met Pinas op reis door het Surinaamse binnenland gefascineerd raakte door de Marrons en door het werk van Pinas. Zijn grote vraag is hoe het in de toekomst verder zal gaan met Marcel Pinas en zijn werk. Hij kan de zaken uit het dagelijks leven van de Marrons toch niet blijven verbeelden via installaties. Op een gegeven moment is alles aan de beurt geweest. Ontwikkelt hij zijn schilderkunst verder? Of is het project voor de jeugd in Moengo en omgeving een eerste stap op een nieuwe weg? Gaat hij meer naam maken in de grote wereld door de Marrons op een speciale wijze bekendheid te geven? Wat Cozier signaleert als heel belangrijk, waarmee ik het roerend eens ben, is dat Marcel Pinas een sterk alternatief biedt voor de ‘smeltkroesideologie’ van de nationale bewindvoerders met hun ‘oversimplificatie’ van de Marrons (en inheemsen, E.M.).
Aanbevelingen: marcel pinas, artist, more than an artist is een belangrijk boek in verschillende, hier besproken, opzichten. Het moet zijn weg vinden naar bibliotheken en scholen voor voortgezet onderwijs en voor een redelijke prijs in Suriname te koop zijn, zodat een breed publiek er kennis van kan nemen. Daarom is het goed dat de teksten vertaald zijn in het Nederlands. Marcel Pinas mag zijn bescheidenheid even opzij zetten: wij zijn trots op hem als creatief, doelgericht en sociaal kunstenaar! Hij zal dan zeggen: ‘Ik wil ook geen Picasso zijn, geen Mondriaan, ik ben een kunstenaar met een Marron achtergrond, iets origineels, iets anders. Dit is gewoon Marcel Pinas’ (p.140)
marcel pinas artist, more than an artist with essays by Rob Perrée Alex van Stipriaan Christopher Cozier. Jap Sam Books, Heyningen 2011. Het boek is door Marcel Pinas en Vincent Vlasblom (coördinatie). In Suriname zorgt Readytex voor de verspreiding.
RSS
Facebook
Twitter
