De WIC in kaarten
door Victor Enthoven
De Grote atlas van de West-Indische Compagnie, deel 1 is een publicatie waar superlatieven op zijn plaats zijn. Het boek beslaat de periode van de Eerste of Oude West-Indische Compagnie wic en is samengesteld op basis van authentieke manuscriptkaarten, plattegronden en getekende topografische afbeeldingen over de jaren 1621-1674. Het is een gebonden uitgave op houtvrij 170 grams kunstdrukpapier, met circa 550 kaarten en topografische afbeeldingen, die prachtig zijn gereproduceerd. De tekst is in het Nederlands en het Engels, de pagina’s meten 56 x 40 cm, met stofomslag, in een cassette. Totaalgewicht 12 kg. Hoe recenseer je een dergelijk monumentaal en massief boek? Op je knieën op de grond.
Het boek is geografisch van opbouw en kent zes delen: 1) De Atlantische Oceaan en de wic, 2) Nieuw-Nederland, 3) het Caribische gebied en de Wilde Kust, 4) Brazilië, 5) West-Afrika en 6) de cartografie van de wic. De meeste aandacht gaat uit naar Nieuw-Nederland (met Nieuw-Amsterdam, het huidige New York, 1624-1664) en Brazilië (1624/1630-1654) waar de helft van het boek betrekking op heeft. Daarnaast biedt dit deel een overzicht in kaart en beeld van de vroege wic-vestigingen op de Antillen, aan de zogenoemde Wilde Kust van de Guyana’s met onder meer het latere Suriname, aan de Goudkust en de Slavenkust in West-Afrika en in Angola. En verder van de diverse Nederlandse verkenningen en vlootacties in het Atlantisch gebied en langs de Pacifische kusten van Zuid- en Midden-Amerika. De wic was niet de enige Nederlandse speler in de Atlantische wereld en produceerde niet als enige kaarten − dat deden ook andere Nederlandse ondernemers − en er werd ook kaartmateriaal in het buitenland gemaakt. Dit geeft een probleem bij de selectie: welke kaarten neem je wel op en welke niet? Mijns inziens zouden er drie verschillende uitgangspunten kunnen zijn: 1) kaarten gemaakt in opdracht van of onder auspiciën van de wic (laten we dit wic-kaarten noemen), 2) kaarten van de Nederlandse Atlantische bezittingen (in dit geval zouden dan ook de in het buitenland geproduceerde kaarten moeten worden opgenomen) of 3) in Nederland geproduceerde kaarten van de Atlantische wereld (inclusief de niet-Nederlandse nederzettingen). De samenstellers zijn hier niet uitgekomen. Zowel de titel als het deel over de cartografie van de wic suggereren dat het uitgangspunt is: kaarten gemaakt in opdracht van of onder auspiciën van de wic van de Nederlandse Atlantische bezittingen, maar dit wordt nergens duidelijk en helder geformuleerd. Veel materiaal uit de zogenaamde atlas van Johannes Vingbooms is opgenomen, terwijl onduidelijk is welke kaarten hij wel voor de wic heeft geproduceerd en welke niet. Daarnaast zijn er kaarten van niet-Nederlandse bezittingen opgenomen, zoals van de monding van de Río de Porcos op de noordwest kust van Cuba of van de eilanden Guadeloupe, Nevis en Montserrat. Aan de andere kant ontbreken de manuscriptkaarten van wic-‘bewinthebber’ Johannes de Laet uit zijn Navigatiën naer West-Indiën; extracten uyt verscheydene schrijvers (z.j.), in bezit van de New York Public Library. Bij een dergelijk kostbaar en ambitieus project had de selectie beter doordacht moeten zijn.
Het is een prachtige uitgave, maar een gemis bij zo’n omvangrijk werk is een index, vooral van persoonsnamen. Wellicht dat deze omissie wordt hersteld in deel 2, over de Tweede of Nieuwe West-Indische Compagnie, 1675-1791, dat in oktober/november 2012 zal verschijnen. Daarin zal ongetwijfeld Suriname een prominente rol spelen. Suriname was echter niet van de wic, maar in bezit van de Sociëteit van Suriname. Hoe zullen de samenstellers zich daaruit redden? Ik kan niet wachten.
Bea Brommer & Henk den Heijer (red.), Grote atlas van de West-Indische Compagnie/ Comprehensive Atlas of the Dutch West India Company, deel 1; De Oude WIC/The Old WIC, 1621-1674. Voorburg: Asia Maior/Atlas Maior, 2011. 416 p., isbn 978 90 74861 33 5, prijs € 350,00.
[uit Oso 2012.1]
RSS
Facebook
Twitter
