‘Mijn creaties zijn antwoorden die ik krijg’
Interview – Celestine Raalte (66) is één van de bekendste woordkunstenaars in Suriname. Zij beoefent de voordrachtkunst, schrijft literair werk en heeft zich ook het modeontwerpen eigen gemaakt. Onlangs sloot zij in de Congreshal een periode van 23 jaar unieke koto- en hoedencreaties af met een modeshow getiteld ‘Van Koto naar Couture’. “Als je te veel ballast hebt, te veel vracht, kom je niet snel vooruit.”
Tekst: Rachel Kasketi Beeld: privécollectie Raalte
OPGEWEKT VERTELT RAALTE over het ontstaan van de creaties en de reden waarom ze besloten heeft om er een punt achter te zetten: “Ik sta nu op een T-kruising en ik hoor mijn grootmoeder me influisteren:’A no nofo?’ Ik moet dit gedeelte dus afronden. Het dichten zal ik blijven doen tot me dood, maar wat het ontwerpen en creëren betreft wil ik nu me nagels lakken en mooi wezen.” Daarom wil ze voor een laatste keer de mode uit haar ‘Celestine Raalte en Akwenda-collectie’ laten zien, en vastleggen.
Het is intussen al veertig jaar dat zij bezig is in Suriname en Nederland de Afro-Surinaamse cultuur te laten herleven, met pittige en lyrische voordrachten van haar Sranan Poemas. Voor Raalte zijn haar modeontwerpen, evenals haar literaire producties, allemaal onderdeel van een oneindige zoektocht naar zichzelf. “Ik probeer op mijn 66ste nog steeds te achterhalen wie ik eigenlijk ben. Want er tonen zich steeds andere gezichten. Soms hoor ik iemand zeggen: ‘Ik ken haar’ en ik denk: ‘Ja wat weet jij, ik ken mezelf niet eens goed!'” Het gaat om een repeterend proces van reflecteren en naar binnen kijken. “Ik heb het niet over dat ‘back to the roots’- en ‘rennen naar Afrika’-gedoe”, legt ze uit. “Maar jezelf vaker de vraag stellen: wie ben ik eigenlijk? Het antwoord dat ik dan krijg, is wat ik creëer. Zoals ik schrijf en creëer, zo leef ik ook.”
Raalte groeide op te Abrabroki, en vertrok in 1968 naar Nederland vanwege verdere studie van haar toenmalige echtgenoot. “Voordat ik weg ben gegaan was ik maar een suf vrouwtje,” vertelt ze lachend. “Echt een bobojantje die veel te snel huilde en als kind niet vaak speelde met de andere kinderen. Ik had zeven buurtoma’s bij wie ik ging zitten en tori praten. Ik was heel introvert.” In Nederland werd het ‘suf vrouwtje’ wakker geschud, nadat haar oudste dochter op de lagere school gediscrimineerd werd. “Een moeder beschermt haar kinderen, en ik werd een leeuwin. Dat mijn dochter gepest werd op school was voor mij een trigger om aan dat zwart-witthema te beginnen. Ik voelde me machteloos, en ik moest me mond opendoen over dat verborgen racisme waar ik mee te maken kreeg. Mensen zeggen vaak: ‘Raalte houdt zich altijd bezig met de slavernij’, maar de slavernij is mij in de strot geduwd.”
Antwoord op de koto
De CR-Akwenda-collectie die tijdens de modeshow getoond zal worden, is Raalte’s ‘antwoord op de koto’. Van haar moeder en oma, die overigens zelf bijna nooit een koto droegen, kreeg ze op tienjarige leeftijd een koto toegewezen. Bij Raalte zagen ze ‘wan bigisma di kon baka’, en met veel plezier ging ze tijdens feestjes met een koperen bekken op het hoofd odo’s brengen. Maar nadat ze enkele jaren later als jongvolwassene achter de originele en echte betekenis van de koto kwam, had ze er een probleem mee. De koto was tijdens de slavernij door de vrouwen van de slavenmeesters ontworpen en opgelegd aan de slavinnen. Voor Raalte was dit beweegreden genoeg om al haar koto’s te vermaken. Een verandering die haar vooral in Nederland niet in dank werd afgenomen. Een van de reacties die ze kreeg was: “Als je die koto wegneemt, wat gaat die Aisa dan aantrekken?” Volgens Raalte stamt deze denkwijze af van het feit dat men de Afro-Surinaamse cultuur alleen kent vanaf dat wat tijdens de slavernij ontstaan is. “Toen was ik jong, en ik ging er fel tegenin. Maar naarmate je een stukje ouder en wijzer wordt, leer je ook te nuanceren zodat je niemand op zijn ziel trapt. Die vrouwen zijn allang dood, en ik wilde in vrijheid iets creëren waar ik me prettig bij voel. Iets waar al mijn zusters zich ook in zouden kunnen kleden. Iets dat niet zo warm aanvoelt met al die lagen over elkaar, en hoewel mijn creaties ook veel lagen hebben, ben je vrij om ze weg te laten. Het is uiteindelijk mode geworden die multifunctioneel is. Je kan er van alles mee.”
Van koto naar couture
VOLGENS RAALTE ZIJN haar creaties een ‘zus van de koto’, en heeft ze er bewust geen andere naam aan gegeven: “Die koto met al haar prangprang en glorie laat ik met rust, maar voordat ze ons uit Afrika hadden geronseld, liepen we rond in mooie gewaden en niet naakt zoals we hier zijn geleverd. Dus spiritueel geef ik de kleding terug”. De creaties zijn ontstaan uit een bezieling en staan allemaal in het teken van vrijheid. Om dit gevoel ook tijdens de modeshow tot uiting te brengen is er dan ook geen vooraf bepaalde regie. “Mijn modellen mogen lopen zoals ze zich voelen, want ik wil die innerlijke mens naar buiten halen. Ik heb het zo vaak gezien tijdens het passen van de kleden, dat sommige dames met hangende schouders binnenlopen. En na het aankleden worden de schouders recht, en zie je het gebeuren dat er iets diep van binnen loskomt. Het is heel grappig om te zien, maar dat is mijn genoegdoening en dankjewel. Om die verandering te observeren.”
Vrije hand
VOOR RAALTE IS het allerbelangrijkste dat mensen moeten meenemen van haar creaties, dat ze zich ook zo met de gratie van de Afrikaanse koninginnen en dappere krijgsheren gaan voelen en gedragen. Het vervaardigen van kledingstukken heeft ze van haar moeder geleerd. Ze noemt zichzelf geen naaister omdat het niet om maatkleding gaat. De creaties heeft ze allemaal vrije hand gemaakt, en naar eigen zeggen wordt ze heel nerveus van een maatlint en centimeters. “Als ik iets heb gemaakt en het past je, then you’re lucky. Wanneer ik naar iemand kijk dan weet ik ongeveer waar ik de persoon graag in zou willen zien. Bij het passen heb ik dan verschillende stukken waar ze uit kunnen kiezen.” De modellen die geselecteerd zijn voor de modeshow zijn ‘gewone’ mensen uit de samenleving en variëren van 28-jarige jongemannen tot zeventigjarige dames.
“Ik ben niet traditioneel, want traditie is mooi maar het houdt ook op.” Volgens Raalte zou het wenselijker zijn als de samenleving wat beter om zou gaan met de moderne mogelijkheden die technologische ontwikkeling met zich meebrengt. “We leven niet meer in de tijd van de tamtam, met smoko-faya’s om mensen van ver op de hoogte te houden van ontwikkelingen. Er zijn nu allerlei moderne dingen, waarom zou ik me moeten vasthouden aan die ijzeren poort? Traditie is prachtig maar het moet functioneel zijn.” Dit betekent vooralsnog niet dat we de cultuur weggooien, maar wat niet meer werkt voor ons, mag in de musea voor Raalte.
Celestine Raalte
Vooroudergeesten
ZE HEEFT ALLE respect en geloof in haar vooroudergeesten die haar creaties inspireren. “Maar ik kan moeilijk met alles in een rugzak lopen. Als je te veel ballast hebt, te veel vracht, kom je niet snel vooruit. Dus alles wat ik kan gebruiken neem ik mee, en wat ik niet kan gebruiken laat ik los,” zegt ze laconiek. Nu wil ze voor een laatste keer de mode uit haar ‘Celestine Raalte en Akwenda-collectie’ laten zien, en vastleggen.
Om het interview af te ronden, legt ze nog even uit wat Akwenda inhoudt: “Akwenda is een vooroudergeest van me. Na wan profen. Wan kabra.Het gaat om respect. Onze voorouders zijn in de geschiedenis verguisd, maar zo zorgen we ervoor dat ze in het licht blijven. Ik ben altijd bezig om mijn voorouders te eren, want ik heb het gevoel alsof mijn leven als zwart mens, niet is begonnen met de slavernij. Mensen in Afrika hadden een ander leven voordat ze zo verguisd en miskend waren. Ik besef de pijn en het verdriet, maar ik kijk verder dan het verdriet. Ik moet nu laten zien dat ze niet voor niets gestreden hebben, en ik moet iets van me leven maken. Ik moet iets creëren waarvan ik denk: zo waren ze misschien. Ik doe iets dat positief aankomt en ze weer een gezicht geeft. Een eigen identiteit. Een eigen naam. Want ja, Raalte… wat is Raalte?”
[Dit artikel is verschenen in onze weekendbijlage van 19 september 2015 van de Ware Tijd.
]
RSS
Facebook
Twitter
