Valika Smeulders: ‘Misschien is opheffing NiNsee goed’
door Stuart Rahan
Rotterdam – Er bestaat brede belangstelling voor slavernij. Echter blijkt dat nieuwe presentaties zeer uiteenlopende perspectieven weergeven. Dat concludeert Valika Smeulders in haar promotieonderzoek Slavernij in perspectief: Mondialisering en erfgoed in Suriname, Ghana, Zuid-Afrika en Curaçao. De presentaties worden van twee kanten gebracht. Het perspectief van de koloniale machthebbers wordt anders ingevuld dan de invalshoek van de nazaten van tot slaaf gemaakten.
Donderdag promoveerde Valika Smeulders aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en verwierf daarmee de titel van Doctor met Erfgoedstudies als achtergrond. Zij kreeg de bul uitgereikt door haar promotoren, de professoren Alex van Stipriaan en Marlite Holbertsma. In haar verdediging merkte zij op dat internationale samenwerking en financieringsstromen en het internationale publiek een behoorlijke invloed hebben op de nieuwe presentaties. Deze invloed kan op gespannen voet staan met de manier waarop op nationaal niveau het verleden wordt belicht. Nationaal wordt het verleden vaak ingezet als instrument om sociale cohesie te bevorderen. Het slavernijverleden leent zich daar echter niet gemakkelijk voor.
Linkse familie
Sinds het einde van de vorige eeuw wordt in Nederlandse musea, bij monumenten en op andere locaties vaker stilgestaan bij het koloniale slavernijverleden. Een positief teken voor erkenning door Nederland van het eigen slavernijverleden maar of de nieuwbakken doctor daar ook zo over denkt is nog maar de vraag. “Als ik het voor het zeggen had, was NiNsee niet opgeheven. Nu moeten alle instellingen als musea, bibliotheken en andere reguliere erfgoedinstellingen ervoor zorgen dat het Nederlands slavernijverleden naar het publiek toe wordt gebracht. Misschien is dat een zegen want nu is het slavernijverleden de verantwoordelijkheid van elke erfgoedinstelling.” Valika Smeulders is geboren in Willemstad, Curaçao uit de Surinaamse ouders Smeulders en Mac Donald met Jan Smeulders uit Suriname als vader. Op de vraag wanneer zij voor het eerst met de Nederlandse slavernijgeschiedenis bekend werd, kon zij zich niet zo goed herinneren. Wel de pijnlijke confrontatie met de tweedeling tussen arm en rijk. Op haar zevende verhuisde de familie met de boot van Nederland naar Curaçao en in elke Caribische haven die de boot aandeed, ervoer zij weer hoe kinderen, gelijkend op haar, zaten te wachten tot de scheepskok de voedselresten overboord gooide. De arme kinderen doken deze achterna. “Sindsdien ben ik mij vragen gaan stellen van hoe het komt dat er onderscheid is in de wereld en waarom de een meer heeft dan de ander. Ik ben opgegroeid in het rijke Nederland waar ik geen armoede kende. Toen gaf geschiedenis antwoord op de tweedeling. Zo kwam mijn interesse waarvan slavernij een belangrijk onderdeel is.” Bovendien is zij opgegroeid in een linkse familie die solidariteit met arbeiders hoog in het vaandel had. Vader Jan las in plaats van kinderboeken voor uit werken van de grote Chinese leider Mao Tse Tung.
Zwarte Valika
In haar proefschrift wijst zij ook op het negatieve wij/zij-verhaal en vindt dat mensen te gemakkelijk in die termen denken. “Ik heb die wij/zij ook in mezelf. Het gaat niet om de buitenkant maar hoe je zelf in het leven staat, waarvoor je kiest. Vind je geld en de geschiedenis van geld belangrijk, politieke koloniale macht of vind je het belangrijk dat het ook gaat om de mensen die onderdrukt zijn in die (slavernij) periode waarvan de nazaten tot nu toe een achtergestelde positie hebben in de maatschappij?” Vragen die zij van ondergeschikt belang vindt in de omgang met elkaar. Zo weet zij ook dat er nog steeds licht gekleurde mensen zijn die vinden dat zij hoger op de maatschappelijke ladder staan. “Daar moeten wij van af”, is haar stellige reactie. Voor Smeulders is de discussie over slavernij geen momentopname waar alleen op hoogtijdagen aandacht aan besteed wordt. “Neen, het is iets wat ons allemaal aangaat. Slavernijgeschiedenis moet vast onderdeel zijn van onderwijs. Herdenken hoort, omdat het iets is wat ons allemaal aangaat. Wij moeten ervan kunnen leren, in alle landen die met slavernij te maken hebben gehad.” En dat zijn er heel veel. “Alle postkoloniale samenlevingen zijn gebouwd op slavernij en met name Nederland”, vindt de pas gepromoveerde Smeulders
[uit de Ware Tijd, 17/11/2012]
RSS
Facebook
Twitter
