De sittewasie
door Jerry Dewnarain
Dit boek is een ongewijzigde herdruk die de stakingen oftewel de acties van de VELMEK van binnenuit beschrijft. Een boek dat zeker niet mag ontbreken in onze boekenkast! Het opmerkelijke van de oorspronkelijke druk is dat noch de drukker en uitgever noch de publicatiedatum van het boek bekend zijn. De namen van de samenstellers zijn wel bekend. Deze waren merendeels docenten van de AMS, het Lyceum, de Surinaamse Kweekschool en leden van de VELMEK, de Vereniging van Leerkrachten bij het Middelbaar en Kweekschoolonderwijs te weten: A.H.P. Post, M.C. Westermann, P. van der Wielen en B. Nelemans.
Indeling boek
Het boek bestaat uit vijf hoofdstukken. Hoofdstuk 1 bevat een proloog (politieke geschiedenis) waarin onder ander het kiesstelsel, de verkiezingen van 1958, 1963 en 1967 uiteengezet worden. Ook de derde regering Pengel wordt belicht, zodat de lezer de reden van de VELMEK-stakingen kan begrijpen. Hoofdstuk 2 bespreekt de voorgeschiedenis waarin onder ander de boycot van de lerarenvergadering, de leerlingenrel, de kwestie Devid en de kweekschoolaffaire aandacht krijgen. De kern van het boek komt in het derde hoofdstuk ter sprake: de staking. Hoofdstuk 4 handelt over de FOLS-kwestie en de rol van de VELMEK-staking. Het boek wordt afgesloten met een nawoord waarin het aftreden van de regering Pengel wordt beschreven en de periode die kort daarna volgde.
Roerige periode
De sittewasie is de titel van het boek en deze is genoemd naar de manier waarop Pengel ‘de situatie’ uitsprak. Het geeft een beeld van een bijzonder roerige periode van januari/februari 1969. Onderwijzers gingen de straat op. Deze stakingen zorgden ervoor dat uiteindelijk de minister-president Pengel enerzijds en de in actie zijnde vakbonden anderzijds een (interim)akkoord sloten, waarbij de regering zich verplichtte, voor zover in haar vermogen lag, de eisen van de onderwijzers in te willigen. Toch zijn de resultaten van de FOLS-staking (VELMEK was een van de kleinste groepen binnen de FOLS) voor de leerkrachten niet naar wens geweest, blijkt uit het onderstaande.
‘Het feit bleef bijvoorbeeld bestaan dat de toegezegde algemene salarisherziening geheel in handen ligt van het politieke kabinet dat na de komende verkiezingen zal optreden en daar valt nu nog niets over te zeggen. Ook de uitkering ineens, die in afwachting van deze algemene salarisherziening gegeven zal worden is niet of nauwelijks hoger dan die reeds door de regering Pengel in januari (1969, JD) toegezegde 4-4,5 miljoen en ook nu moet ze verdeeld worden onder alle ambtenaren. Er is per slot van rekening geen geld in Suriname bijgekomen en het aantal ambtenaren is ook niets kleiner geworden.’
Is er veel veranderd aan de positie van de leerkrachten toen en nu? Is het ambtenarenapparaat intussen niet uitgegroeid tot een monsterachtig waterhoofd, zodanig dat zelfs het IMF dat probleem als een van zijn stokpaarden/eisen gebruikt: het saneren van het aantal ambtenaren?
De kracht van onderwijsbonden
Wat De Sittewasie ons leert, is onder ander dat onze onderwijsbonden in het verleden (eind jaren zestig/jaren zeventig van de vorige eeuw) wel daadkracht hadden:
‘De VELMEK-staking had het gezag van de regering ernstig ondermijnd. Een groot deel van de vakbonden en vooral ook de verschillende ambtenarenbonden hadden door sympathiestakingen openlijk de zijde tegen de regering gekozen en haar tot een volledige capitulatie gedwongen. De ambtenaren hadden duidelijk laten merken dat zij zich niet meer lieten intimideren. Indien het tot nieuwe sympathiestakingen zou komen, bestond de mogelijkheid dat het land volledig onbestuurbaar zou worden en de regering weggejaagd zou worden.’
Op donderdag 13 februari 1969, een dag na de onthullingen van dr. Donner, een dag na de indrukwekkende stille omgang van de FOLS, bood de regering Pengel aan de gouverneur haar ontslag aan. Op 3 maart 1969 treedt Pengel af als premier. Op 5 maart 1969 werd een nieuwe regering geïnstalleerd, die moest overnemen van een waarnemend- demissionaire premier. Er kwam een zakenkabinet onder leiding van A.J. May.
Versoberingsmaatregelen
De eerste daad van de regering was het sluiten van een interim-akkoord met de FOLS, waarna het onderwijs spoedig werd hervat. Verder namen de ministers een aantal versoberingsmaatregelen, waarbij zij bij zichzelf begonnen. De extra-uitkering aan ministers bij waarneming van een ander ministerie werd direct afgeschaft en de representatietoelagen werden gehalveerd. De bodyguards en politiewachten, door wie de vorige ministers zichzelf en hun gunstelingen meenden te moeten beschermen, verdwenen uit het straatbeeld. Hoe is de sittewasie heden ten dage?
A.H.P Post, M.C. Westermann, P. van Wielen, B. Nelemans en andere medewerkers. De Sittewasie. De VELMEK-staking en haar consequenties. Herdruk. Tekstbewerking Trudy van Haderen. Uitgave Suriname: Ralicon 2022. ISBN Suriname: 978-99914-57-52-9.
RSS
Facebook
Twitter
Tekstbewerking: Trudy van Halderen.