Tegenstrijdig 18de-eeuws toneel: oh, bevrijder, ik zal u eeuwig dienen!
Slavernij In toneelstukken uit de 18de eeuw die tegen slavernij ageerden, was de Europeaan wel moreel superieur aan de Afrikaan.
door Berthold van Maris
In de achttiende eeuw kon de Nederlandse burgerij zich vergapen aan toneelstukken die heel kritisch waren over slavernij. Maar wie die stukken goed bekijkt, ziet dat ze een tegenstrijdige boodschap uitdroegen: alle mensen zijn gelijk, maar de Europeanen zijn superieur.
Sarah Adams promoveerde in Gent op negen slavernijkritische stukken die in Nederland te zien waren tussen 1770 en 1810. Een bijzondere periode, waarin ideeën over vrijheid en gelijkheid opgang maakten, in de patriottenbeweging en in de Bataafse Republiek (1795). Het is ook de tijd van de Franse Revolutie en de Haïtiaanse Revolutie, waarin duizenden tot slaaf gemaakte Afrikanen vrijheid eisten.
In de Nederlandse schouwburgen trokken ‘burgerlijke treurspelen’, en ‘zedenkundig drama’s’ veel publiek. Op het toneel werden morele en politieke kwesties aangesneden. Waaronder dus de slavernij, in stukken als Monzongo, of de koningklyke slaaf, De negers en De blanke en de zwarte – allemaal melodramatische, sentimentele theaterproducties, die ongenietbaar zijn voor het eenentwintigste-eeuwse publiek, maar voor die tijd heel vooruitstrevend waren.
Lees hier verder in NRC, 7 januari 2021
Lees hier meer over Adams’ promotie op deze site