Voortdurende belofte (3)
Verslag van een verblijf op Curaçao van 9 tot 28 april 2016
door Willem van Lit
III.
“Invitashon Premio Joseph Sickman Corsen. Biliotheka Nashonal Kórsou Frank Martinus Arion”.
Zaterdag 23 april. Marjan en ik waren uitgenodigd voor de uitreiken van de prijs, genoemd naar Jo Corsen, de schrijver van het eerste Papiamentstalige gedicht ‘Atardi’. Dit gedicht luidde ruim honderd jaar geleden het literair ontwaken in van de creolentaal, die op de drie benedenwindse eilanden wordt gesproken.
Joseph Sickman Corsen. Portret door Nicolaas Porter
Men wil af van de benaming creolentaal omdat gezegd is dat het Papiamentu een volwaardige taal is met eigen literaire kwaliteiten en traditie. Op deze bijeenkomst in de bibliotheek kregen drie auteurs, producenten of taalkundigen de prijs uitgereikt. Zij hebben de afgelopen jaren veel betekend voor het Papiamentu. Het ging om Philip Rademaker, Sidney Joubert en Wilfredo Ortega, namen die ons in Nederland niets zeggen. Het was een uitgebreid eerbetoon voor deze drie mensen. Voor de taal zelf. De taal is hier nog heel sterk een van de symbolen voor het zelfbewustzijn, voor mondigheid en zelfredzaamheid. De taal is heel sterk verbonden met de natie. Het is dé uitdrukkingsmogelijkheid om je te profileren, waarbij je jezelf kan zijn, waarbij je je geborgenheid kan ervaren. Herkenning. Het geeft je een belangrijk onderscheidend vermogen: als gemeenschap, als volk. Indien u het nationalisme in zijn eenvoudige gestalte nog wil ervaren, dan is dat bij zo’n gelegenheid het geval.
Michiel van Kempen schreef ooit over de gidsfunctie van schrijvers uit West-Indië (Suriname en de Antillen). Ze willen de lezers meenemen en hun wereld laten zien. Van Kempen geeft aan dat dit voornamelijk voortkomt uit de grote mate van migratie tussen de voormalige koloniën en Nederland. En deze uitwisseling gaat nog door. In feite is iedereen op de eilanden migrant, aangespoeld of onder dwang hier aangevoerd: jij zelf of je voorouders. Steeds weer onderweg. Het is het idee dat je navelstreng op een ander strand, ver van hier begraven ligt. Dat thema komt veelvuldig terug in de literatuur. Ontheemding. Men is vervreemd van huis, haard en taal. De literatuur vervult dan de functie van pogingen tot herstel (M. van Kempen, Welcome to the Caribbean, darling! 2007). Het ontheemde bestaan is op zichzelf al een bron van verdriet. Dat leidt tot de noodzaak tot het leggen van nieuwe verbindingen en dit dan via de literatuur.
Ook dit was weer merkbaar die avond van de 23e april. Alles draaide om het Papiamentu die avond en ik was erbij betrokken als toeschouwer. Men liet mij zien hoe zij het eerbetoon aan taal en schrijvers uitvoeren, de ingetogen en waardige toewijding die men daarbij aan de dag legt. Dit zijn voor mij zeldzame voorvallen van verwondering. Ik zie het als een voorrecht dit te mogen ervaren. Ik laat me graag gidsen in die wereld, waar taal als magisch medium voor uitdrukking en ontwikkeling van identiteit wordt gezien.
Op Curaçao komt analfabetisme voor bij een groot deel van de zwarte bevolking. Men noemt dit functioneel analfabetisme. Dat wil zeggen dat mensen dan niet of slecht in staat zijn om te gaan met dagelijkse taalzaken, die voor anderen heel gewoon zijn, zoals het lezen van aankondigingen, aanplakbiljetten, formulieren, de krant, reistijdentabellen of examens. De minister-president (hier zegt men minpres) hield een toespraak bij deze gelegenheid. Hij zei dat een vitaal literair leven van groot belang is voor de bestrijding van analfabetisme. Een van de oorzaken van functioneel analfabetisme is het feit dat kinderen in de eerste jaren op de lagere school niet of onvoldoende getraind worden in begrijpend lezen. Dat zeggen wetenschappers. Dit is heel basaal en primair. De vraag is hoe literatuur een invloed hierop kan hebben. Op Curaçao heeft het vooral te maken met het ontbreken van leermiddelen in de eigen taal.
Gerda Willems
Ik had de uitnodiging gekregen van Gerda Willems. Zij is de directeur van de nationale bibliotheek. Gerda maakt van de bibliotheek meer dan een gewone leeszaal of uitleenfaciliteit voor boeken. Zij ziet dat dit instituut een vormende en educatieve functie heeft voor de Curaçaose bevolking. Zij wil hiermee ook alle bevolkingsgroepen op het eiland met elkaar verbinden. Bewustzijn van de eigen geschiedenis vormt hierbij een centraal thema. Zij heeft op de bibliotheek een literaire expositie geopend met aandacht voor alle werelddelen en volkeren die hier op het eiland bij elkaar gekomen zijn in de loop van de eeuwen: Latijns-Amerika en de verbondenheid met Venezuela en Colombia (onder andere via Luis Brion en Simon Bolívar), het Caribische gebied in zijn geheel, Noord-Amerika, Europa en vooral ook Afrika. Elke afkomst is even belangrijk. Het gaat om de verbondenheid. Veel mensen hier zijn van gemengde afkomst en zijn deel van een samengesmolten samenleving. Literatuur is het vehikel. In de bibliotheek hier treft men een uitgebreide collectie boeken in allerlei talen: Nederlands, Engels, Papiamentu en Spaans.
Kennelijk zijn er mensen die anders denken dan Gerda. Zij liet doorschemeren dat niet iedereen hier blij is met de wijze waarop zij vorm en inhoud wil geven aan dit instituut, dat voor haarzelf zoveel meer betekent dan louter uitleenfunctionaliteit.
[wordt vervolgd, voor deel 4 klik hier]
RSS
Facebook
Twitter
