Symboliek in Over de gekte van een vrouw: de slang
door Jerry Dewnarain
Sneki, slangen, spelen een belangrijke rol in onze verschillende culturen en in de literatuur. Vooral in orale vertellingen. Maar ook in gedichten en romans zijn ze binnengeslopen. In Roemers roman Over de gekte van een vrouw komt de slang ook voor.
Omslag van de 1e druk.
In de vertellingen vanuit de winticultuur huizen er vaak geesten in sneki, boze, maar soms ook wel goede. Aboma bijvoorbeeld, een reuzenslang, wordt vaak als een heilige slang gezien. Hij is machtig en voor hem worden er fodu-liederen gezongen. De dagwesneki, tapijtslang, kan van kleur veranderen en die verschillende kleuren hebben magische betekenissen. De wintigeest Dagwe gebruikt de slang als een voertuig. Vaak neemt deze geest bezit van vrouwen. Die vrouwen kruipen dan rond, net als een slang, en voeden zich met eieren. Dagwesneki mag beslist niet gedood worden! Als dat wel gebeurt, kan het nog generaties lang negatief doorwerken. De slang is het symbool voor zowel het leven als de dood. Het oudst bekende literaire verhaal in de geschiedenis is het Gilgamesj epos. Het is een prachtig verhaal over de zoektocht naar onsterfelijkheid. In de loop van het verhaal zie je Gilgamesj veranderen van een veeleisende tiran in iemand die bang is voor de dood, vervolgens op zoek gaat naar onsterfelijkheid, om uiteindelijk terug te komen in zijn rijk als iemand die de dood accepteert en trots is op wat hij in dit leven heeft bereikt. In dit epos komt het door de slang dat de mens geen eeuwig leven kon krijgen. De slang eet namelijk uit het meertje een plant die de mens van een onsterfelijk leven kon verzekeren. Als teken van verjonging werpt de slang nu zijn oude huid af. Nu moet Gilgamesj verder zonder onsterfelijkheid en zonder mogelijkheid tot verjonging.
In de bijbel vertegenwoordigt de slang Lucifer, de gevallen engel. Het was deze slang die de eerste mens verleidde tot het eten van de appel van de boom der kennis. Met de verboden vrucht die Eva aan Adam doorgaf wordt eigenlijk de bewustwording van de mens bedoeld. De slang is een oud symbool met een dubbele betekenis. In andere culturen is de slang het teken van moeder natuur en moeder aarde. Omdat de slang in de aarde kruipt wordt hij door sommige van deze culturen gezien als de fallus der aarde, die in feite zichzelf bevrucht. De aarde geeft, maar de aarde neemt ook. Vandaar dat wij ook slangen zien bij goden in andere culturen. Freud zag in de slang alleen een fallussymbool, voor hem waren er geen andere mogelijkheden.
De roman Over de gekte van een vrouw (1982) van Astrid Roemer is qua vorm, taal en structuur moeilijk te noemen. Het boek gaat over een vrouw Noenka die belast is met een ‘kunu’, een erfelijke schuld. Zij is voorbestemd tot mislukkingen in haar liefdesleven en roept dood, zelfdoding en ongeluk in de liefde af over zichzelf en haar naasten. Veel motieven hebben een sterk symbolische lading, zoals dood, zelfdoding, abortus, moord, zwakzinnigheid. De slang speelt ook een rol in dit verhaal. Deze wordt geassocieerd met seksualiteit. Deze associatie is niet vreemd, want volgens de Chinese mythologie wordt de slang gezien als hartstochtelijk en romantisch en staat graag in het middelpunt van het leven van de partner. Goed in het verleiden, in hofmakerij en romantiek, maar als het aankomt op trouw tast de partner vaak in het duister. En dat ervaart Noenka ook met een van de mannen in Over de gekte van de vrouw.
In deze roman symboliseert de slang het mannelijk lid dat in erectie is en deze fallus heeft volgens de hoofdpersonage Noenka iets negatiefs te betekenen: ze vlucht uit de stad en van Gabrielle komt ze te weten dat er achter haar rug om wordt gepraat. Ze ziet de stad als een grote penis die met haar naar bed wil. De hoofdfiguur heeft dan ook met verschillende mannen seks. Met een van deze mannen Louis genaamd heeft Noenka echter geen prettige seksuele relatie. Ten langen leste kiest Noenka voor een lesbische relatie met Gabrielle. En sinds ze seks heeft met Gabrielle is Noenka ook niet meer bang voor slangen. Ook wijst ze seks met mannen af. Noenka kiest uiteindelijk voor een homoseksuele relatie.
Astrid Roemer: Over de gekte van een vrouw, 1979 en 1982, Uitgever: In de Knipscheer, ISBN 90 6265 102 x
[eerder verschenen in de Ware Tijd Literair, 2 januari 2016]
RSS
Facebook
Twitter
