blog | werkgroep caraïbische letteren
0
 

Papiaments: Spelling op de helling?

door Fred de Haas

Onderstaande open brief aan de bevolking van de ABC eilanden is in het Papiaments verschenen in de Arubaanse krant AweMainta van 10 juli jl. De aanleiding tot het schrijven van deze brief was de herleefde, overzeese belangstelling voor het ontwikkelen van een uniforme spelling voor het Papiaments, een onderneming die om emotionele en politieke redenen een stille dood leek te zijn gestorven, ook al omdat men vaak onterecht een spelling gelijkstelde met het idee ‘identiteit’.

Spelling is een keuze en het zou grote voordelen opleveren als er voor de ± 250.000 Papiamentstaligen één uniforme spelling zou komen. De taal zou er sterker door worden, kranten, literatuur en schoolboeken zouden onderling tussen de eilanden uitwisselbaar zijn en een buitenlander zou maar met één spelling te maken hebben.  Dat is alleen maar motiverend.
Het creëren van een uniforme spelling is niet zo moeilijk. Het is een kwestie van geven en nemen. Nu zijn er twee spellingsystemen die allebei evenwaardig zijn, maar eenvoudig tot één systeem om te vormen zijn. Maar er moeten wel keuzes worden gemaakt. Een voorbeeld: je kan wat de accentuering van de taal betreft kiezen voor een accentloze spelling, maar je kan bijvoorbeeld ook de accentuering van het Spaans gaan hanteren.
Men moet ook de absolute bereidheid hebben tot compromissen. Om het een en ander te verwezenlijken zou er een officiële commissie met een bindend mandaat in het leven geroepen moeten worden.
Nogmaals: de brief is speciaal geschreven voor Papiamentstaligen. Voor de direct betrokkenen, dus.

Karta habrí na pueblo di Kòrsou, Aruba i Boneiru

Hopi biaha mi a konstatá ku pueblo di Aruba i Kòrsou ta konfundí ortografia di nan lenga ku nan propio identidad. E idea ei ta komprensibel pero robés. Ta apsolutamente berdat ku lenga papiá ta intimamente relashoná ku identidat di hende. Pero manera di skirbi un lenga ta un eskoho di hende mes. Ortografia no tin di hasi ku siensia tampoko. Ni un solo lingwista no sa kua ta e manera mas apropiá, mas práktiko pa skirbi un lenga. Esei ta splika ku na Aruba i Kòrsou tin dos sistema di ortografia. E dos sistemanan ei ta mes bon i curazoleño- ku arubianonan ta hopi kontentu ku nan ortografia.
Nos tur sa ku kousa di e origen di e dos sistemanan ta politikamente determiná. Esei tambe ta komprensibel. Pero polítika, afortunadamente, no ta sigi meskos pa semper. Tempu a kambia. Nos a skrementá. Tur hende ta konsiente ku awendia tin mashá poko hende ku ta papia papiamento. Mas o menos 250.000 hende (Aruba, Boneiru ku Kòrsou huntu). Esei ke men ku Papiamento ta den zona di peliguer. Hopi lenga a disparsé kaba pasobra no tabatin mas hende  ku sa papianan. Pensa na idiomanan indjan. Hopi di nan a disparsé.

Nos no ke pa Papiamento lo disparsé di e manera ei. Pesei nos tin ku protehá e lenga akí di tur manera posibel. Un manera mashá fasil pa protehá e lenga ta establesimento di un ortografia uniforme. Un manera so di skirbi pa tur tres isla. Di e manera ei mucha di skol por lesa buki skirbí na Kòrsou, Boneiru i Aruba den un ortografia so. Manera nos a bisa kaba: ortografia di Aruba (etimológiko) i esun di Kòrsou (fonológiko) tur dos ta igualmente bon. Esun sistema no ta mihó ku e otro. Pero nos sa ku unión ta hasi forsa i pesei lo tabata deseabel inventá un ortografia ku ta forma un union di e dos sistemanan eksistente. Un ortografia uniforme basá riba e dos sistemanan hinká den otro. Esei no ta nada difísil.

Lagami ta duna un ehempel.

Ortografia di Kòrsou-Boneiru (original di 2015)
Ta imperativo bolbe destaká akí nòmber di pader G.L., n’e époka ei kapelan na Pietermaai, kende durante mas o ménos un aña a aktua komo organista i dirigènt i asina yuda saka kor for di den su pañal

Ortografia di Aruba
Ta imperativo bolbe destaca aki nomber di pader G.L., n’e epoca ey kapelaan na Pietermaai, kende durante mas o menos un aña a actua como organista i dirigent i asina yuda saca coro for di den su pañal

Ortografia nobo
Ta imperativo bolbe destaká akí nómber di páder G.L., n’e époka ei kapelaan na Pietermaai, kende durante mas o menos un aña a aktua komo organista i dirigent i asina yuda saka koro for di den su pañal.

Naturalmente por diskutí riba kua ta e mihó manera di forma e ortografia nobo. Hende sensato semper lo yega un bon solushon. Podisé nan ta disidí di kita tur aksènt. Manera por mira den e ehèmpel di e ortografia nobo m’a uza e sistema di aksentuashon spañó ku ta hopi simpel. Pero tambe e manera ei por ser modifiká. Tur ta posíbel. Ortografia ta un eskoho! Pero e mester ta un eskoho di sano huisio!

Ora nos haña e ortografia uniforme deseá nos lo weta ku:

  1. Kosto di buki lo bira mitad di e kosto ku tin awendia. Sèn ta importante!
  2. Muchanan di skol di tur tres isla por studia den buki skirbí den un ortografia so. Buki fo’i Kòrsou, di Aruba, di Boneiru. Tur igual. Mashá probechoso mes!
  3. Lenga Papiamento lo bira mas fuerte pasobra tur hende ta skirbié di e mes manera.
  4. Tur hende por lesa literatura di tur tres isla sin difikultat.
  5. Tur strañero ku ke siña Papiamento tin ku studia un ortografia so. Alentador!

Yudanos pa yega na un ortografia uniforme pa tur tres isla! Ata akí un invitashon pa tur hende ku ke hasi un esfuerso pa yega na e meta deseá yuda pensa!

 

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter