Ontroerd door Marugg
Theatergroep Flint brengt De morgen loeit weer aan
door Otti Thomas
In Teatro Luna Blou is deze maand de voorstelling De morgen loeit weer aan te zien, uitgevoerd door Theatergroep Flint. Felix Strategier vraagt hiermee aandacht voor schrijver Tip Marugg en zijn prachtige taalgebruik. Daarnaast verheugt hij zich enorm op zijn eerste bezoek aan Curaçao.
Felix Strategier in De morgen loeit weer aan.
Felix Strategier zit niet langer in theater de Roode Bioscoop in Amsterdam, maar voor een huis in Pannenkoek op Curaçao. De zaal verandert in een tuin. Waar eerst nog stoelen stonden, tiert onkruid welig tussen roestbruin witgoed. Het antieke hout van de bar trekt krom als de stam van de oude kreunende Indjuboom.
“Terwijl ik in mijn enigheid halfdronken op de stoep van mijn woning zit te mijmeren, is de nacht mijn zwarte vrouw. In de omhelzing van haar sterke, kanelen armen voel ik mij heersziek en beschut tegelijk. (…) Ik druk mijn rug tegen haar enorme borsten en wanneer de warmte van haar vlees wordt overgedragen op mijn huid ben ik in staat alle littekenende herinneringen met één hand uit te wissen,” zegt Strategier. Hij draagt de teksten voor alsof hij ze ter plekke bedenkt, inclusief pauzes waarin hij niet twijfelt, maar simpelweg zoekt naar de juiste woorden voor zijn gedachten.
“Mooi he,” glimlacht hij dan en is weer terug in de Amsterdamse theaterzaal. Hij doelt op het taalgebruik van de Curaçaose schrijver Tip Marugg (1923-2006). Het fragment is afkomstig uit diens derde en tevens laatste roman, De morgen loeit weer aan. De gelijknamige voorstelling van Theatergroep Flint is te zien tijdens het Boeli & Tip festival in Teatro Luna Blou volgend op uitvoeringen in Amsterdam van 4 tot en met 7 september in de Roode Bioscoop.
Het is een sobere voorstelling. Het decor bestaat uit weinig anders dan een kleine hangmat en een Curaçaos huisje en Strategier wordt alleen begeleid door Joeri de Graaf, een in Brazilië geschoolde gitarist, die ook de muziek schreef. “Ik had kunnen kiezen voor een Curaçaose muzikant, maar dat is uiteindelijk niet zo gelopen. Bovendien past het misschien beter bij de interpretatie van Maruggs teksten door mij, een Europeaan, een Hollander.”
Het is de eerste keer dat de voorstelling te zien is op Curaçao. Strategier speelt de Morgen loeit weer aan al twee jaar in Nederland. Familieleden en vrienden van Marugg zagen de voorstelling in 2012 en waren zo enthousiast dat ze Strategier vroegen om naar Curaçao te komen. “Ze waren verbijsterd. Zelfs mijn mimiek vertoonde overeenkomsten met die van Marugg, terwijl ik hem nooit heb ontmoet. Ik probeer hem overigens niet na te doen, maar wel zo dicht mogelijk te komen bij de bron van de tekst. Punt van kritiek was dat Marugg geen hoed droeg, zoals op het affiche.”
Het huis van Tip Marugg, Pannekoek, Bandabou, Curaçao. Foto © Michiel van Kempen
Niet alleen de uitvoering is een première, maar Strategier is ook zelf nog nooit op Curaçao geweest, al zou hij niet uit de toon vallen in het straatbeeld van Otrobanda, zijn gezicht getekend door de zon ondanks zijn hoed als bescherming. Als workaholic houdt hij niet van vakanties. “Reizen is voor mij een vervulling van dromen als ik het kan combineren met werken. Ik kan niet alleen op het strand liggen.” De negen dagen van zijn verblijf zijn daarom al bijna volgeboekt met afspraken. Hij wil naar het huis van Marugg op Pannenkoek en het liefst ook de Christoffelberg beklimmen, die een centrale rol speelt in De morgen loeit weer aan.
Fascinatie
Hoe komt iemand die nog nooit op Curaçao is geweest in aanraking met Marugg? Een precies moment kan Strategier zich niet herinneren. “Ik heb altijd interesse gehad voor literatuur. Ik las Marugg, Boeli van Leeuwen en Frank Martinus Arion lang voordat ze in Nederland bekend waren. Ik ben geen kenner, geen letterenman in wetenschappelijke zin. Ik vind lezen gewoon ontzettend fijn, zowel beroepsmatig als voor mijn plezier.”
Nog altijd op zoek naar een antwoord, maakt Strategier een zijsprong. “Ik heb een paar jaar geleden een voorstelling gemaakt over de Zuid-Afrikaanse dichter Ingrid Jonker. Hoe kwam ik daarmee in aanraking? Hoe gaat dat? Het valt op of iemand wijst je erop. Ken je haar werk?” Strategier draagt prompt in het Zuid-Afrikaans enkele regels voor van Die kind en zegt dan: “Prachtig! Het is een heel politiek getint gedicht. Toen Nelson Mandela president werd, heeft hij het voorgelezen.”
Even is hij weer stil en zegt dan: “Misschien is dat het een beetje. Na dertig jaar muziektheater op basis van teksten uit Nederland, keek ik over de grens. Bovendien vind ik het heel interessant om te zien wat taal doet. Tip Marugg schrijft prachtige volzinnen met archaïsche woorden die we vergeten zijn. Is er nog een mogelijkheid om uit te stijgen boven deze mengelklomp. Mengelklomp! Wie gebruikt dat nou? Of waar alle levende materie verdoken ligt. In Curaçao zijn dergelijke woorden bewaard gebleven. Voor Zuid Afrika geldt hetzelfde. Het Nederlands is daar een paar eeuwen geleden door de Zeeuwen geïntroduceerd. Taal is iets dat mij buitenmatig boeit.”
Tip Marugg
Zwartgallig
Strategier moest zijn fascinatie voor Marugg verwerken in een voorstelling, zoals Theatergroep Flint ook deed met het werk van Gerrit Achterberg, Nescio, Jan Jacob Slauerhoff, Hugo Claus, maar ook de Braziliaanse dichter Carlos Drummond d’Andrade. “Ik wil zijn teksten onder de aandacht brengen. Wéér onder de aandacht, want veel mensen zijn ze een beetje vergeten. Ik zocht eerst in de gedichten van Marugg, maar ze droegen niet bij aan de voorstelling. Ik vind ze te zwartgallig en ik begreep dat hij er zelf ook niet helemaal tevreden mee was,” aldus Strategier. “Maruggs proza is duizend keer sterker. Het einde van De morgen loeit weer aan is ook heftig, maar ik zie het als een explosie. Zijn beschrijving van de apocalyps met vrachtschepen, vissersboten en olietankers die op de kust worden geworpen. Dik zwart bloed stroomt traag terug naar de zee. Heel beeldend. Profetisch ook, want we kennen de beelden inmiddels allemaal van tsunami’s.”
Strategier pakt een schrift met zijn eerste aantekeningen uit 1998 en woorden die hem opvielen. Er staan verwijzingen in naar pagina’s in Weekendpelgrimage en In de Straten van Tepalka, maar die komen niet terug in de voorstelling. Een uur en vijftien minuten zijn zelfs te kort voor alle pagina’s uit De morgen loeit weer aan. “Er moeten dingen sneuvelen,” aldus Strategier, terwijl hij verschillende exemplaren van het boek openslaat. In het ene zijn hele passages onderstreept, in een volgende al minder. Het bezoek van Marugg en een vriendje aan een rijke man en de rellen van 30 mei 1969 zitten niet in de voorstelling. Maar wel het fragment over de mysterieuze maanwindziekte en het bezoek aan Irma-Luz en haar hangmat met rammelaars. Strategier kruipt weer in zijn rol. “Vooral in het begin werkte dat onophoudelijke geluid mij op mijn zenuwen. En dan zegt Marugg tegen Irma-Luz: ‘Besef je niet dat dat stomme gerinkel me op den duur impotent zou kunnen maken? En zij zegt: Welnee, heb jij dan helemaal geen verstand van psychologie? Door dat gerammel word je juist zodanig geconditioneerd dat je voortaan bij elk getjingel dat je hoort, meteen een erectie krijgt! Meesterlijk toch!”
Curaçao. Foto josecalles.com
Interviews
Strategier heeft overigens wel uitspraken uit interviews met Marugg toegevoegd. “Soms wou ik dat ik een neger was. Niet helemaal zwart, maar toch, een beetje gekleurd. Ik stel me voor dat ik me dan wel beter op mijn gemak zou voelen hier. Het is toch een negereiland, hoe je het ook bekijkt. Dat komt uit een interview. Die fragmenten maken het stuk makkelijker speelbaar, maar voegen ook iets toe aan de persoon van Marugg,” aldus Strategier. “Het heeft geen enkele zin te likken aan wonden die nooit genezen of te snoeven op zonden die louter uit lafheid nimmer zijn bedreven. Dat is toch een gedicht!” De interviews hielpen ook om een beter beeld van de schrijver te krijgen. “Hij kreeg onderwijs van de paters, die eigenlijk nog in de negentiende eeuw leefden. Hun onderwijs bestond uit het stampen van woorden,” aldus Strategier.
Het is vergelijkbaar met de wijze waarop hij de teksten zelf leert. “Een A4-tje per dag. Heel technisch werk, vergelijkbaar met het instuderen van muziek. Het is uiteindelijk het beste als je tijdens het spelen kan denken aan wat je gaat eten, want dat is het het meest naturel. Dat kan alleen als je de tekst door en door kent. Het publiek wordt dan het meest in het verhalen gezogen. Ik zit op een stoel, ik sta soms op en ik denk aan het uitlaten van de honden. Elk natuurlijk afzonderlijk,” vervolgt hij, terwijl de theaterzaal weer in een tuin verandert. “Gistermiddag heb ik me bij de wachtwisseling van de honden vergist, waardoor de twee reuen die elkaar het meest haten tegenover elkaar kwamen te staan. Lang hebben ze niet gestaan. Met vervaarlijk gegrom en dingo-strijdkreten stortten zij zich op elkaar met een agressiviteit die ik niet had verwacht van mijn trouwe huisgenoten.” Dat is zo prachtig. Iedereen vindt die honden wolven, maar Marugg niet. Ik besefte afgelopen week opeens dat het stuk aan het eind zo ontroerend is, als hij naar de spullen in zijn kamer kijkt. Het oranje vloerkleed naast het bed, waarop ik van tijd tot tijd een van de honden de nacht laat doorbrengen, wanneer die ziek is. Of triest. Misschien valt het niemand op, maar zelf vind ik dat heel ontroerend.”
Boeli & Tip Festival
De morgen loeit weer aan is een van de voorstellingen tijdens het festival Boeli & Tip in Teatro Luna Blou, georganiseerd in samenwerking met de Curaçaose Kunstkring om fondsen te werven voor het theater. Het festival opent op woensdag 10 september met het eerste deel van de documentaire ‘De Indiaan baarde een Neger’ van Sherman de Jesus over het werk van Boeli van Leeuwen. Op donderdag 11 september en vrijdag 19 september brengt de Curaçaose regisseur Milushka Birge een dramatical reading van Schilden van Leem van Van Leeuwen. De morgen loeit weer aan is te zien op vrijdag 12 en woensdag 17 september. Donderdag 18 september is er gezongen poëzie van Tip Marugg. Kaarten kosten 35 gulden per voorstelling of 125 gulden voor alle voorstellingen.
RSS
Facebook
Twitter
