Kwestie Gaanmanschap Saramaccaners nader bekeken
door Ruben Ravenberg
Al jaren wordt de Surinaamse Marrongemeenschap in ernstige verlegenheid gebracht door de interne onacceptabele macht- en eerzuchtige strijd van de Saamaka om gaanmanschap. Het gaat in deze, naar mijn bescheiden mening, nu alleen maar om de voordelen van macht, status & eer. Laten wij hopen dat dit niet het geval is.
Boven-Suriname, Saramakaner gebied. Foto © Michiel van Kempen
Bij ons als Ndjuka zetelt de Gaanman op Diitabikie en wordt hij ingezworen op Puketie bij de ‘Twalufu Faakatikie’. Wie niet ingezworen is bij de ‘Twalufu Faakatie’ te Puketie is ten dode opgeschreven als hij bepaalde traditionele handelingen gaat plegen als dé Gaanman. Zelfs Kabitings & Basija’s zijn ten dode opgeschreven als zij formele handelingen gaan plegen, zonder dat zij op de juiste traditionele wijze zijn ingewijd. Daarom neem ik bepaalde principeloze personen kwalijk die vanwege hun geloofsovertuiging een andere wending geven de traditionele functies, terwijl zij bij de aanvaarding van de functies zich op de juiste traditionele wijze hebben laten inwijden. Dus zij weten duidelijk wat de gevolgen zijn, als zij niet op de juiste traditionele wijze zijn ingewijd.
Daarnaast komt de Gaanman bij ons als Ndjuka voort uit de Ottoo Lo. Deze Lo wordt ook de Gaanman-Lo of dertiende Ndjuka-Lo genoemd. Geen enkele andere Lo kan de Ndjuka Gaanmanschap opeisen, omdat de Ndjuka’s het niet zouden accepteren. Zie maar de opvolging van wijlen Gaanman Da-Gazon Matodja door de huidige Gaanman Da-Bono Velantie. Ook is het gebruikelijk dat de huidige Ndjuka Gaanman een opvolger aanwijst. Daarbij zal hij vooral letten op leiderschap, respect & diplomatie. Al decennia lang wist ieder Ndjuka (ik persoonlijk in 1986) dat Da-Bono de aangewezen opvolger was van Da-Gazon. De waarnemend Ndjuka Gaanman wordt ook nooit Gaanman. Daarom kiest men meestal voor een waarnemer uit een ander Lo. Na de dood van Da-Gazon was Kabiting Da-Ballong (Jawsa, Misiedjan-Lo) de waarnemend-Gaanman. Na de waarneming kan de Waarnemend-Gaanman kiezen voor of een waarnemingsvergoeding, of een benoeming tot Ede-Kabiting (Hoofdkapitein).
Wanneer men bij de Aucaners twijfelt over bepaalde zaken en rituelen, gaat men over tot het raadplegen van het Orakel (Swelie). Het niet opvolgen van de bindende adviezen van het Orakel kan leiden tot grote dramatische problemen. Degene(n) die leiding heeft/hebben gegeven aan het afwijzingsproces, wordt/worden meestal op onverklaarbare mysterieuze hard aangepakt door het Orakel, waaronder onverklaarbare (ongeneeslijke) ziektes of overlijden. Het advies van het orakel is altijd bindend.
De huidige inzet van twee bekende heren binnen de samenleving heeft voor mij weinig kans van slagen, maar de tijd zal het uitwijzen of ik gelijk heb. De eerste aanpak van deze heren, om de ‘Groep Amina’, uit te sluiten, is de eerste kardinale blunder. Het oplossen van de guerrilla oorlog in Colombia door de regering met uitsluiting van de ELN heeft ook niet gewerkt! Bij het oplossen van een conflict dient men met alle strijdende partijen te overleggen, wil men een duurzaam resultaat bereiken. Het houden van een Gaan Kuutu in Paramaribo om een Gaanman te kiezen/aanwijzen is traditioneel ook af te keuren, omdat Gaan Kuutu wordt in het stamgebied gehouden. Dat is alweer een blunder. De bemiddeling van deze heren zal wel een resultaat opleveren, maar geen duurzaam resultaat.
Terwijl men de ‘Groep Amina’ heeft uitgesloten voor deelname, voert dhr. Naze Amina momenteel wel traditionele handelingen uit als Gaanman in het stamgebied. Hoe zal dit uitpakken, wanneer dhr. Albert Aboikonie of dhr. Frans Banai door de Gaan Kuutu wordt gekozen/aangewezen als Gaanman? Men moet voorkomen dat men een groter probleem creëert binnen de Saamaka stam! Niemand zit erop te wachten! Dit probleem is momenteel zodanig ingewikkeld, dat het alleen door onafhankelijke deskundigen buiten de Saamaka stam kan worden opgelost. De twee heren behoren tot de Saamaka stam en zijn indirect deel van het probleem, waardoor het niet zal werken. De ‘vrede’ in Colombia is bereikt met inzet van Cubanen.
Het beste voor het oplossen van dit probleem is om derden ermee te belasten. De Saamaka stam (en regering) zou de overige vijf Marronstammen moeten vragen om het probleem op te lossen, d.m.v. het samenstellen/benoemen van een gemengde ‘Commissie van Goede Diensten’ uit leden van de andere Marronstammen met goede kennis van de traditionele gebruiken bij de Marrons. De drie strijdende partijen zouden moeten meegaan met het uitgebrachte advies van de commissie. De commissie zou na goed bestudering van de Saamaka Gaanman historie en het aanhoren van diverse Saamaka stamoudsten en deskundigen een advies uitbrengen.
De twee verliezers zouden na het raadplegen van het Orakel traditioneel wederom kunnen worden gezuiverd. Men moet niet vergeten dat alle drie strijdende partijen hun kandidaat met hun wederhelft traditioneel hebben ingewijd tot Gaanman. Het is geen gebruik om een traditionele inwijding terug te draaien, vooral als het op de correcte wijze is geschied. Daarom worden traditionele gezagdragers bij de Marrons voor het leven benoemd. Eigenlijk ligt daar het dieper liggende probleem in deze onacceptabele slepende kwestie. De strijdende partijen zijn te snel overgaan tot de traditionele inwijding, waardoor het nu moeilijk om pas op de plaats te maken. Een terugtrekking kan tot grote problemen leiden voor de ingewijde kandidaat en zijn familie van moederskant. Alleen het Orakel kan in deze adviseren wat er gedaan moet worden om de twee personen te ontdoen van de traditionele inwijding. Dat is geen gemakkelijke opgave. Bij de inwijding van Da-Bono tot Gaanman heeft het Orakel ook een zeer belangrijke rol gespeeld, omdat de laatste inwijding van Gaanman Da-Gazon dateerde van 1966. Bijna alle personen van die tijd zijn al overleden, waardoor de traditionele inwijdingskennis er niet meer was. Daarom is het belangrijk dat de traditionele Marronkennis vastgelegd moet worden.
Afgelopen zaterdag heb ik via Radio Apintie een interview gevolgd die de bekende reporter dhr. Lucien Pinas had met één van deze twee heren. Voor mij was zijn beantwoording te zwak voor een persoon die deze kwestie gaat oplossen. Hij had op bepaalde vragen geen afdoende antwoord, terwijl vanwege zijn achtergrond hij dat wel hadden moeten kunnen doen. Hij heeft wel aangegeven dat de Gaan Krutu nu in Brokopondo Centrum zal worden gehouden.
Als Marron zie ik de duurzame oplossing van dit probleem liever gisteren dan vandaag tegemoet! Het is ronduit schandalig & onacceptabel!
Ruben Ravenberg, Ph.D, MBA
rub_rav@yahoo.com
[van Starnieuws, 4 juli 2018]
RSS
Facebook
Twitter
