Ik ween…..M´e sari…..M’e kré: Kloos, Koenders, Trefossa
door Christine Werners-Samsom
Mijn allerbeste vriendin had liefdesverdriet. Ze werd door haar (nu ex-)vriend via een mail, keihard en zonder opgaaf van redenen, aan de kant gezet: A Keba! Loslaten, noemde hij dat… Harteloos, noemt zij het! Is dit voer voor psychologen of toch iets voor de literaire pagina van de Ware Tijd?
Kijk de dichters er dan maar op na. Mijn vriendin bleek plotseling overgevoelig voor de dichtkunst en begon het sonnet ‘Ik ween om bloemen’ van de beroemde Nederlandse dichter Willem Kloos (1859-1938), ooit op de middelbare school door een Hollandse leraar-Nederlands behandeld, hartstochtelijk te citeren in het Nederlands van de negentiende eeuw:
Ik ween om bloemen
Ik ween om bloemen in den knop gebroken
En vóór den uchtend* van haar bloei vergaan. (*ochtend)
Ik ween om liefde, die niet is ontloken,
En om mijn harte dat niet werd verstaan.
Gij kwaamt, en ´k wist – gij zijt weer heengegaan…
Ik heb het nauw gezien, geen woord gesproken:
Ik zat weer roerloos nà dien korten waan
In de eeuwge schaduw van mijn smart gedoken:
Zoo als een vogel in den stillen nacht
Op ééns ontwaakt, omdat de hemel gloeit,
En denkt, ´t is dag, en heft het kopje en fluit,
Maar eer ´t zijn vaakrige* oogjes gansch ontsluit, (*slaperige)
Is het weer donker, en slechts droevig vloeit
Door ´t sluimerend geblaarte een zwakke klacht.
Wat is toeval? Tja, dat is niet zomaar iets, dat valt je toe op het geschikte moment.
Op zoek naar gedichten van onze grote dichter Henri Frans de Ziel (1916-1975), Trefossa, vond ik in ´Ala poewema fu TREFOSSA´, samengesteld door de legendarische linguïst Jan Voorhoeve, de vertaling in het Sranan (pag. 92) van juist dit gedicht van Willem Kloos, zoals Trefossa het had opgeschreven:
m’e kré foe bromki
m’e kré foe bromki masi na ini knopo,
moesdé f’den prodo srefi den no si.
m’e kré foe lobi di no loesoe opo
èn f’ di nowàn kon sabi ati f’ mi.
joe kon, mi firi – ma m’ no taki bi;
fra-fra mi si j’e drai gwe sondr’ opopo.
na baka sjatoe kori m’ doekroen pi
na tégo sombra pe mi sari kmopo.
so lek wan fowroe di sidon na hé
go wiki pranpran: mindrineti krin,
a dènk a dé, a fringi froiti kon.
ma te f’ te doro moemoe f’ ai fadon,
a doengroe baka: soso wan toe lin
f’ wan safri kragi meri bon tapsé…
Wat heeft dit alles met Koenders te maken? Wel, in diezelfde publicatie van Voorhoeve staat ook een eerdere vertaling van hetzelfde gedicht van Kloos (pag. 117 ev.), namelijk door ‘Papa’ Julius Koenders (1886-1957), in 1954 gepubliceerd in Foetoe-boi:
M’ e sari foe bromki, di broko bifosi den opo.
Di lasi den prodo, bifo a komopo.
M’ e sari fu lobi, di langa no tan,
bikasi mi ati a no ben froestan.
Joe kon – mi sabi – joe drai, joe go,
mi mofo no opo foe bar joe: no!
Mi sidon, moemoe, mi ati de kré.
Doengroe foe sari sidon na mi sé.
Leki wan fowroe na neti, di brenki stari
kori taki na dé,
opo en mofo, a wani foe kari,
ma ai, di hebi foe sribi fadon
na mindri na tiri, di lontoe den bon
wan soktoe joe jere – na fowroe de kré.
Waarom kozen zowel Koenders als Trefossa ervoor om juist dit gedicht in het Sranan te vertalen? Volgens Voorhoeve ergerden beiden zich vreselijk aan de denigrerende manier waarop Nederlandse neerlandici, recensenten en dichters zich uitlieten over het Sranantongo, zowel in Nederland als in Suriname. Over het ‘Negerengels’ zei de dichter Paul Rodenko destijds: ‘… een taal die niet alleen geen literaire standing heeft, maar die in veler ogen zelfs helemaal geen taal is, althans niet meer dan een primitief communicatiemiddel…’ Het gerucht gaat, volgens Voorhoeve, ‘dat in een radiotoespraak een onderwijskundige verklaarde dat het ondenkbaar was dat gedichten als die van Kloos in het Surinaams zouden zijn ontstaan’ (pag. 117). Zowel Koenders als Trefossa slaagden erin het tegendeel te bewijzen.
Onlangs kreeg ik van een vriendin een citaat van Nelson Mandela: ‘Als je met een mens praat in een taal die hij verstaat, gaat het in zijn hoofd. Als je met hem praat in zijn eigen taal, gaat het in zijn hart!’
Dat lijkt op de odo die Koenders in een Foetoe-boi aanhaalt: ‘Takie bakra nanga froestan bakra na toe!’
Ala poewema foe TREFOSSA, samengesteld door Jan Voorhoeve. Uitgave Bureau Volkslectuur, Paramaribo, 1977
RSS
Facebook
Twitter
