blog | werkgroep caraïbische letteren

De Rots is niet meer; In memoriam Frank Martinus Arion

door Michiel van Kempen

Vanochtend heel vroeg overleed hij, of gisternacht heel laat, zo mag je het ook zeggen– het paste helemaal in het patroon van de man die nog minzaam glimlachend met een glas whiskey recht overeind stond, wanneer allen die hem omringden al als slappe vaatdoeken over hun barkruk hingen. Althans, dat was het beeld van de Frank Martinus Arion die decennialang op festival na festival te gast was. De man die minstens één dijk van een boek had geschreven: Dubbelspel – en is dat al niet meer dan de meeste auteurs uit hun pen krijgen? Maar vijf jaar geleden was het opeens afgelopen met die rots van een man die het levenslicht zag op de Rots der Struikeling, zoals zijn generatiegenoot Boeli van Leeuwen het noemde: Curaçao. In korte tijd deden Parkinson en Alzheimer hun verwoestende werk. Maar ze kregen Frank Efraïm Martinus er nooit helemaal onder.

 

Frank Martinus Arion (2)

Frank Martinus Arion, april 2014. Foto © Michiel van Kempen

 

Natuurlijk was het een droomdebuut, dat schitterende boek Dubbelspel waarmee de verlegen, prachtige jonge man Frank Martinus Arion in 1973 zijn intrede deed in de letteren. Een roman die geschreven was alsof een heel goede vertaler hem uit een andere taal had overgebracht, zo observeerde Gerrit Komrij scherp. En in zekere zin was dat ook zo: de jonge Frank had een gedegen taaltraining gehad door de Fraters van Tilburg, maar zijn moedertaal was het Papiamentu. Ik heb het niet nagezocht, maar ik durf er gif op in te nemen dat praktische alle In Memoriams vooral gewijd zullen zijn aan deze roman, de eerste geheel zwarte Antilliaanse roman – nou ja, in het Nederlands dan toch. De romans die volgden schuurden, naar vorm en inhoud. Die waren in wezen veel Afrikanistischer dan zijn debuutroman. Afscheid van de koningin (1975) schopte al in zijn titel tegen het laatste heilige huisje dat was blijven staan na de révolte van 68; de rook van de rookbom onder de gouden koets was snel genoeg vervlogen. En Nobele wilden (1979) herpakte al in zijn titel het 18de-eeuwse stereotype van de edele zwarte, nu in een eigentijdse vertelling over een iconische plaats van het arrogante christendom: Lourdes. Die drie romans deden al snel vergeten dat Frank Martinus Arion helemaal niet zo anti-Hollands was. Hij schreef dan weliswaar al in de jaren ’50 echte zwarte verzen, maar Jos de Roo heeft in zijn proefschrift – recent als publiekseditie uitgebracht: Praatjes voor de West – laten zien hoe uit het éigenlijke debuut van Frank Martinus Arion, zijn columns voor de microfoon van de Wereldomroep, iemand tevoorschijn kwam die vol bewondering naar Nederland keek. Nee, dat was niet enkel een door de fraterswol geverfde naïeveling. Frank Martinus Arion bleef graag in Nederland komen, hij bewonderde de scherpte van Erasmus, het clair-obscur van Rembrandt, de taal van Multatuli. Ook zijn afkeer van het haring-eten in het verhaal ‘Sambal en haring’ is gegroeid uit een bijzondere, gelukkig ook kritische observatie van het Nederlandse leven. En hij kon eindeloos vaak op- en neervliegen, omdat zijn literaire vrienden en generatiegenoten Tip Marugg en Boeli van Leeuwen geen zin hadden om het vliegtuig te nemen en de baranka di lamán te verlaten.

Onder de kracht van Dubbelspel en de schuurspons van zijn volgende twee romans, kon Frank Martinus Arion weinig goeds meer doen in de ogen van de literaire kritiek. Zijn romans De laatste vrijheid (1995) en De deserteurs (2006) kregen met zure mondjes geschreven recensies. Goed, de laatste roman gaat in zijn groteske beschrijvingen misschien wat al te ver, maar De laatste vrijheid is als verbeelding van de vulkanische Caraïbische werkelijkheid minstens romantechnisch bijzonder geslaagd. Wie zal er nu spreken van zijn verzamelde essays Intimiteiten van het schrijven (2009) – ach ja, hij was vaak slordig en misschien zelfs lui in de aaneenrijging van een veelheid aan sprankelende ideeën. En wie zal er spreken over zijn verzamelde gedichten Heimwee en de Ruïne (2013), een bijna programmatische titel voor zijn eigen positie op de brokstukken van de laat-koloniale wereld, poëzie tegelijk zo vol van een blinkende vitaliteit.

 

 

Frank Martinus Arion (1)

Trudi Guda en Frank Martinus Arion, Curaçao, april 2014. Foto © Michiel van kempen

Fragiel, schuifelend, langzaam sprekend, zo was hij in april 2014 toen ik hem thuis opzocht, bij zijn liefhebbende Trudi Guda, een fantastische vrouw en bijzondere dichteres. Maar bij al het verval van het fysieke bleef Franks geest wakker, wakker zoals een vlam die telkens opspringt maar niet genoeg zuurstof krijgt. Hij schuifelde weg naar zijn door wind en tropenzon aangetaste grote bibliotheek, kwam terug en schoof me een boek toe uit 1975: Franciscains d’Oc Les Spirituels ca 1280-1324. Hij liet blijken dat hij heel goed wist wie daar voor hem zat en dat hij ergens in dat grote hoofd van hem had opgeslagen dat ik zeventien jaar in Franstalig gebied had gewoond en dit boek wel zou kunnen lezen. En tegelijk liet hij zien hoe grondig hij zich gedocumenteerd had voor zijn Nobele wilden, hij bleef de man die er een eer in stelde altijd zijn eigen weg te gaan. Ook in het allerlaatste van zijn fysieke krachten, zo ontroerend neergezet in de film van Cindy Kerseborn, toonde hij dat geestkracht alles aan kan, eeuwen geschiedenis, eeuwen van knechting, Rots op de vulkanische rots van zijn geboorte-eiland.

23 comments to “De Rots is niet meer; In memoriam Frank Martinus Arion”

  • dank je wel,
    mooi

  • ben niet literair onderlegd……..maar deze man heeft zijn eigen leven geleid…………wat menigeen hem benijdt….

    In het harnas…zo voel ik het,voel dat dit een geweldige man is/was…..

    Rust zacht, meester

  • F.M. Arion was een meester in zijn taalgebruik.

  • Mooi verhaal. Mooie hommage. Groot verlies.

  • Steeds was ik onder de indruk van zijn machtige, prachtige taalgebruik. May he R.I.P.

  • Dank je wel, Michiel, voor dit mooie stuk.
    Frank is en blijft ons grote voorbeeld: Hij heeft ons veel waardevols nagelaten:
    prachtige romans en gedichten, maar ook een Papiamentstalige school waarmee hij op grootse wijze bewezen heeft, dat Papiamento bestaansrecht heeft, zeker als onderwijstaal.
    Frank, sosega na pas! Nos lo sigui bo ehempel!

  • Lovely man….he started with schrijversgroep 77 in Surinam. He had Humanistic school in Curacao. I don’t need to mention his African discoveries and books…and being for a short period politically active ( so far) and the yearly school subjects in readings. God bless him and may we have other newcomers with his eye-sight and his urge.

  • Gratitut ku onor puru! di por a kompartí e mes un tempu den e mes un kuna dje baranka chikí, drumí den oleahe di rikesa abundante na inspirashon, ku bo a laga keda atras pa nos generashon i esnan benidero por sigui muha pechu, sambuyá i nabegá e infinito na ekspreshon ku ta drumi warda ekspanshon, shón di hende, i baránka di ehèmpel ku pa semper bo lo sigui di tá!

  • Dank Michiel, voor de treffende beschrijving van ‘de rots’ die Frank was en bleef tot in de laatste fase van zijn leven. We zullen hem altijd gedenken als voorvechter van het Papiamentu, en haar recht van bestaan. Zijn literair werk in de vorm van zijn poëzie, romans en essays, en niet te vergeten zijn proefschrift ‘The kiss of a slave’, vormen de rijkdom aan diamanten en kristallen waar onze rots Curaçao altijd trots op zal zijn.

  • Dank voor je treffende en persoonlijke herinnering, Michiel. Dankzij de heruitgave van Dubbelspel in de campagne ‘Nederland leest’ vond dat prachtboek in 2006 nieuwe bewonderaars, onder andere onder mijn leerlingen.

  • Bigi brada Michiel gran tangi fu a grani fasi fa yu taki fu a bigi brada di go na un fesi.
    Mi e taki tangi gi ala wroko san a du, spesrutu gi en tongo, a Papiamento.
    En lobiwan, Lespeki Sisa Trudi Guda, mi e seni wan bradi brasa fu krakti nanga lobi.

  • Nobele Wilden, zo mooi. Frank Martinus Arion staat in mijn top 3. Prachtige boeken.

  • He was my friend, mentor, chief editor, writer and translator at the inception of Colors back in 1998.
    He and wife Trudy were among those that gave COLORS a professional and intellectual face with humility and dignity. My deepest condolences to family, daughter Margi and wife Trudy. RIP my friend.

  • Un pal’i homber
    Gone with the wind
    Su
    Scripta manent

  • Gecondoleerd & sterkte aan eenieder die hem lief heeft.

  • Allen gecondoleerd met deze belangrijke schrijver maar vooral Trudi Guda gecondoleerd!
    wij waren van 1952-1955 klasgenoten op St Gertrudis en nu zie ik je na 60 jaar terug!
    Heel veel sterkte
    Hanneke

  • DAG GROTE MAN & VRIEND …: FRANK MARTINUS ARION… R.I.E.P.
    GECONDOLEERD TRUDY en overige familie …..met dit smarteljjk verlies van “Frankie boy”…
    HIJ zal door mij worden herinnerd als DE GROTE HEER..& MEESTER…verguisd maar bleef ondanks alles.. onverwoestbaar..
    RUST ZACHT EN IN EINDELOZE VREDE..!!
    NU tot weerziens in de hemel..( waar die ook moge zijn? ) ..HEEL VEEL KRACHT & STERKTE WENS IK U TOE DE KOMENDE TIJD
    IN GEBED EN GEDACHTEN ZIJN WIJ BIJ U

    OJK …beter bekend als/ AKA ORSINE NICOL…puwema uma mati…

  • RUST ZACHT LOBIWAN BIGI BRADA FRANK MARTINUS ARION …MEESTER “FRANKY BOY”…

    LIEVE TRUDY …niet te lang treuren over zijn heengaan ..HIJ IS DE MEESTER van ons allen die achter gebleven zijn..& zal dit ook altijd blijven..

    R.I.E.P. FRANKY BOY ( REST IN ETERNAL PEACE!!) zal dit ook n i e t willen..
    Blijf STERK & KRACHTIG voor uw naasten ..i.h.b. voor zijn nageslacht & geliefden

    Orsine J. Koorndijk aka Orsine Nicol.. skrifi mati/uma..nanga pikin.

  • Gecondoleerd.
    fam Ayubi

  • Trefzeker portret ! Gilbert

  • Masha Danki Michiel. Eerlijk en puur…mane e mester ta

  • Bon bisá Michiel!
    Mashá danki!

  • Sterven, maar met Curaçao in mijn armen

    De zee is nu boven ons: Ogen dicht nu en neus dicht
    Alleen heel innig je lichaam en je land tegen elkaar aan glijden.
    Heel innig. We gaan
    Dat kleine eiland optillen in mijn armen
    Tegen de zon en regen aan
    En haar goed neerzetten daarna ook nog.

    Heimwee en de ruïne, p 142

2 Trackbacks/Pings

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter