blog | werkgroep caraïbische letteren

De kunst van het blijven

door Tessa Leuwsha

Kweku Sai, een befaamde chirurg, krijgt een fatale hartaanval op de drempel van zijn nog maar pas opgeleverde droomhuis in Accra, Ghana. Voor zijn volwassen kinderen, die hij verspreid over de wereld achterlaat, is zijn dood een raadsel. Waarom was hun vader, zelf een kundig arts, niet bij machte zijn eigen leven te redden? En waarom had hij hen al eerder verlaten, op een koude nacht in Boston, Amerika, toen hij de oprit afreed om nooit meer terug te keren? Wat volgt in Ghana ga weg, het mooie romandebuut van de uit Afrikaanse ouders geboren Taiye Selasi, is een zoektocht naar antwoorden.

Kweku, Afrikaans immigrant in Amerika, had het allemaal voor elkaar: zijn functie in een vooraanstaand ziekenhuis, zijn mooie vrouw Fola, hun huis, hun vier kinderen. En toch voelden de kinderen het al op jonge leeftijd: dáár bij de buren is het allemaal echt; wij doen als gezin maar alsof. Dat doen alsof openbaart zich vooral na de premature geboorte van kind nummer vier. Terwijl de baby nog in het ziekenhuis ligt, staart thuis moeder Fola de hele dag uit het raam. De verwarming staat klef hoog, ze maakt geen ontbijt meer. Als de baby thuiskomt, stort zij zich op het kind, haar man op zijn werk. Het stel bezwijkt bijna onder hun gezamenlijke droom bij de rijke blanken uit hun buurt te horen, net zo te zijn als zij. Maar wanneer Kweku buiten zijn schuld om zijn baan verliest, is de schande hem te groot. Hij vlucht weg en laat zijn gezin verscheurd achter.
Oudste zoon Olu wordt net als zijn vader arts. Hij is ogenschijnlijk perfect gehuwd met een Aziatische collega, maar het huwelijk ontbeert passie. Met de tweeling Taiwo en Kehinde gaat het evenmin goed. Taiwo is verwikkeld in een affaire met haar universiteitsdocent die ze ziet als een vaderfiguur. Kehinde, de kunstenaar, is een depressieve weifelaar. Nakomertje ‘Baby’ Sadie houdt zich afzijdig van haar familie, zij lijdt aan een eetstoornis. De broers en zussen zijn niet in staat hun onderlinge kloof te overbruggen. Ook niet die met hun moeder, Fola gaat na haar abrupte scheiding volledig in zichzelf op.
Het overlijdensbericht bereikt hen vanuit Accra, Kweku’s laatste woonplaats. Het nieuws valt de nabestaanden zwaar. Nu valt er niets meer te zeggen, te verklaren. Maar met terugwerkende kracht wordt hun de onmogelijkheid van hun gezinsleven duidelijk. Kweku en Fola waren te zeer belast door hun moeizame verleden. Als kind in Nigeria verloor Fola haar vader in een etnische strijd. Kweku’s zusje stierf een armoedige dood op de lemen vloer van hun ouderlijke hut. Hun vader was al ruim voor die dag met de noorderzon vertrokken; hij had zich vernederd gevoeld door een blanke koloniaal. Als Kweku en Fola elkaar in Amerika leren kennen, maken ze een stilzwijgende afspraak: over vroeger praten we niet. Dit zwijgen zetten ze over op hun kinderen.

Ghana ga weg
Taiye Selasi maakt in haar roman een verwijzing naar Things Fall Apart (1958) van de Nigeriaanse schrijver Chinua Acheba. Die roman gaat over de neergang van een sterke krijger, nadat hij medeplichtig is aan de rituele moord op zijn pleegzoon. De krijger keert na jarenlange verbanning terug naar zijn dorp dat onherstelbaar is veranderd. Ook Kweku verraadt zijn kinderen. Hij laat hen in de steek en vertrekt mislukt naar zijn geboorteland. Ghana is dan het kolonialisme voorbij, maar het land is er niet beter op geworden. Wanneer Olu hem er kort voor zijn afstuderen opzoekt, hebben vader en zoon elkaar jaren niet gezien. Kweku woont in een hete, stinkende flat en spaart voor een stuk grond, duur in Ghana. Hun contact verloopt stroef. Olu ziet een verslagen man en overpeinst: ‘Alsof tweeëntwintig jaar, de hele rataplan, niet meer dan een kort oponthoud was geweest op de weg terug naar hier; alsof het enige waar een mens op kon hopen was de cirkel te sluiten en weer te eindigen in het grijs, in de as.’ Hij haast zich met hetzelfde vliegtuig waarmee hij die dag was geland terug naar de States. Terug naar zijn geordende leventje en de koude winters die hem vertrouwd zijn.
Maar nu is Kweku dood en moet begraven worden. Zijn gezinsleden reizen af naar Ghana, ieder gebukt onder een eigen mentale last. Het bezoek biedt hun echter een kans op hereniging. In Ghana leren ze hun trauma onder ogen te zien.
Ghana ga weg is een weemoedig stemmende roman over mensen die gevormd zijn door grote, ongrijpbare gebeurtenissen. Aan het eind weet Fola dit: in een leven kun je maar zoveel leren. Zij en Kweku, opgegroeid in een wereld van haat en gebrek, leerden lief te hebben. Hun vier kinderen, die alleen maar weet hebben van vertrekken, moeten leren te blijven.

Ghana ga weg, Taiye Selasi. Vertaald door Auke Leistra. Uitgeverij Atlas Contact 2013. ISBN 978 90 254 3588 2

 

Taiye Selasi

Bij deze foto schreef Taiye Selasi (die woont in New York): “Ah, yes. The head tip and finger quotes. Hilarious business, discovering one’s gesticulatory quirks through photographs. I’m not sure I’ve ever given an entire talk with my head upright 😀 (Then again, my Auntie Simi used to say my brain was so heavy that my head fell naturally to the side.) Fond memories from Cengage Learning México’s fabulous conference in Cancún.”

Citaat
‘Ik las laatst dat het probleem van stereotypen niet zozeer is dat die niet accuraat zijn, maar incompleet. En dit omvat precies wat ik denk over hedendaagse Afrikaanse literatuur. Het probleem is niet dat die niet accuraat is, maar eerder incompleet.’ Taiye Selasi

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter